طبق اصل مقابله درآمدها با هزینه‌ها، چون از دارایی‌های ثابت (مثل ماشین‌آلات تولیدی) برای تولید و کسب درآمد استفاده می‌کنیم، لازم است بهای تمام شده دارایی‌ها را طی سال‌هایی که از آنها استفاده می‌کنیم، بر اساس قواعد حسابداری به هزینه تبدیل کنیم تا عمر دستگاه پایان یابد.
منظور از استهلاک چیست؟
در تعریف استهلاک در حسابداری آمده است که استهلاک عبارت است از کاهش کمی و کیفی ارزش یک دارایی به صورت مداوم و ماندگار. استهلاک معیاری برای بررسی و شناسایی میزان دوام و ماندگاری یک دارایی است. در این بین با مفهومی به نام دارایی عملیاتی مواجه می‌شویم .به اموال و دارایی‌های ثابت یک سازمان یا یک شرکت دارایی عملیاتی می‌گویند. دارایی‌های عملیاتی از انواع دارایی‌های بلند مدت هستند که هنوز عمر مفید دارند و با گذر زمان و کاهش ارزش و کارایی دچار استهلاک می‌شوند.
دلایل به وجود آمدن هزینه استهلاک
عوامل به وجود آورنده هزینه استهلاک را می‌توان به دو دسته عوامل فیزیکی و کاربردی تقسیم کرد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:
عوامل فیزیکی : خرابی دستگاه بر اثر استفاده ، گذشت زمان ، پوسیدگی و زنگ‌زدگی
عوامل کاربردی : عدم کافی بودن دستگاه در تولید و استفاده بیش از حد آن، از مد افتادگی دستگاه به‌خاطر وجود دستگاه‌هایی با امکانات بیشتر
هزینه استهلاک در حسابداری چگونه محاسبه می‌شود؟
محاسبه هزینه استهلاک با در اختیار داشتن بهای تمام شده دارایی (که شامل بهای خرید آن و ارزش افزوده و هزینه‌های حمل و نصب آن می‌شود) و عمر مفید و ارزش اسقاط آن به دست می‌آید؛ بنابراین، محاسبه هزینه استهلاک به یک عامل واقعی (بهای تمام شده تاریخی) و دو عامل برآوردی یا تخمینی (عمر مفید دارایی و ارزش اسقاط آن) بستگی خواهد داشت.
روش های محاسبه استهلاک کدام اند ؟
استهلاک به روش های گوناگونی محاسبه می گردد که در این قسمت، ضمن نام بردن از هریک، توضیحات مختصری هم ارائه خواهیم کرد:
روش استهلاک مجموع سنوات : برای محاسبه هزینه استهلاک به این روش ابتدا باید سال‌های عمر مفید برآوردی را با هم جمع نماییم تا مجموع سنوات به دست آید و حاصل را در مخرج کسر قرار می‌دهیم. صورت کسر ما سال‌های عمر مفید خواهد بود که به صورت نزولی کاهش پیدا می‌کند. سپس بهای تمام شده را از ارزش اسقاط کم کرده و در کسر ضرب می‌کنیم.
روش استهلاک خط مستقیم : این روش ساده‌ترین روش محاسبه استهلاک است. در این روش مبلغ استهلاک برای هر دوره ثابت می‌باشد و بطور یکنواخت کاهش می‌یابد تا به ارزش اسقاط خود برسد.
روش‌های محاسبه استهلاک دارایی ثابت : روش‌های محاسبه استهلاک دارایی ثابت عبارت است از محاسبه بر حسب زمان، محاسبه بر حسب محصول، روش‌های مبتنی بر استهلاک بیشتر در سال‌های اول عمر مفید و کاهش تدریجی آن.
استهلاک انباشته چیست؟
به مجموع استهلاک سنوات گذشته دارایی‌های ثابت، استهلاک انباشته گفته می‌شود. حساب استهلاک انباشته یک حساب متعلق به دارایی در ترازنامه می‌باشد اما با ماهیت بستانکار. بدین معنی که مانده‌ی این حساب بستانکار در نظر گرفته خواهد شد. این حساب در ترازنامه به عنوان کاهنده از مبلغ ناخالص دارایی‌های ثابت گزارش داده می‌شود.
ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه چگونه انجام می شود؟
استهلاک انباشته در سمت چپ ترازنامه در قسمت ذخایر قرار می‌گیرد و از حساب‌های معین ذخایر می‌باشد. این حساب در ترازنامه به‌عنوان کاهنده از مبلغ ناخالص دارایی‌های ثابت گزارش داده می‌شود. هنگامی که دارایی فروخته شود یا بدون استفاده باشد، مقدار استهلاک انباشته آن در ترازنامه حذف می‌گردد. حساب استهلاک انباشته گاهاً در سمت راست ترازنامه زیر بهای تمام شده دارایی قرار می‌گیرد تا از بهای تمام شده کم شود و ارزش دفتری دارایی به دست آید.
